Kıdem ve İhbar Tazminatı Nedir? Haklarınızı Biliyor musunuz?
İş hayatında en çok merak edilen konulardan biri, işten çıkarılma veya iş akdinin feshedilmesi durumunda çalışanların hangi haklara sahip olduğudur. Bu noktada “kıdem tazminatı” ve “ihbar tazminatı” kavramları öne çıkar. Bu makalede, işçi ve işveren arasındaki hukuki ilişki açısından büyük önem taşıyan bu iki tazminat türünü detaylı şekilde ele alacağız.
Kıdem Tazminatı Nedir, Şartları Nelerdir?
Kıdem tazminatı, işçinin belirli bir süre aynı işverene bağlı olarak çalıştıktan sonra iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde, işçiye ödenen yasal bir tazminattır. Bu tazminat, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi gereği düzenlenmiştir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları:
En az 1 yıl aynı işverene bağlı çalışma
İş sözleşmesinin işveren tarafından haksız feshedilmesi
İşçinin haklı sebeple sözleşmeyi feshetmesi (örneğin: ücretin ödenmemesi)
İşçinin emeklilik, askerlik veya vefat nedeniyle işten ayrılması
İhbar Tazminatı Nedir, Hangi Durumlarda Ödenir?
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin feshedileceğinin taraflardan birine önceden bildirilmemesi durumunda doğan bir tazminattır.
İhbar Süreleri:
0-6 ay arası çalışanlar: 2 hafta
6 ay – 1,5 yıl arası çalışanlar: 4 hafta
1,5 yıl – 3 yıl arası çalışanlar: 6 hafta
3 yıldan fazla çalışanlar: 8 hafta
Bu süreler kadar önceden bildirim yapılmazsa, karşı tarafa ihbar tazminatı ödenmesi zorunludur.
Kıdem ve İhbar Tazminatı Hesaplama Formülü
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Bu hesaplama yaklaşık bir sonuç verir ve kesin değerler için uzman görüşü alınmalıdır.
Her iki tazminatın hesaplamasında temel alınan unsur brüt maaş ve çalışma süresidir.
Kıdem Tazminatı Formülü:
Çalışma Yılı x Son Brüt Maaş
Örneğin: 5 yıl çalışan ve brüt maaşı 30.000 TL olan bir işçi için kıdem tazminatı:
5 x 30.000 TL = 150.000 TL
İhbar Tazminatı Formülü:
Brüt maaş / 30 x İhbar Süresi (hafta cinsinden) x 7
Örneğin: 2 yıl çalışan bir işçi için ihbar süresi 6 hafta, brüt maaş 30.000 TL ise:
30.000 TL / 30 x 42 = 42.000 TL
Hangi Durumlarda Tazminat Hakkı Kaybedilir?
Kıdem ve ihbar tazminatı bazı durumlarda ödenmez. Bunlar:
İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle işten çıkarılması
İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması (haklı neden olmadıkça)
İşçinin istifa etmesi ve kıdem süresini doldurmaması
Brüt Maaş Üzerinden Tazminat Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Tazminat hesaplamalarında brüt maaş esas alınır. Brüt maaşa şu unsurlar dahil edilir:
Temel ücret
Yol ve yemek yardımı
Primler ve düzenli ödenen sosyal haklar
Net maaş üzerinden yapılan hesaplamalar hatalı sonuçlara yol açar.
İşveren İhbar Tazminatını Ödemezse Ne Olur?
İşveren, kanuni ihbar süresine uymadan iş sözleşmesini feshederse, işçiye ihbar tazminatı ödemek zorundadır. Ödeme yapılmaması durumunda:
İşçi, İş Mahkemesi’ne dava açabilir.
Faiz ve mahkeme masrafları da işverene yüklenir.
Tazminat Hakkı İçin Zaman Aşımı Süresi
Kıdem ve ihbar tazminatı için 5 yıl zaman aşımı süresi vardır. Bu süre, iş akdinin feshedildiği tarihten itibaren başlar. Süre dolduğunda hak talep edilemez.
Haklı Fesihte Kıdem Tazminatı Alınabilir mi?
İşçi, iş kanununda belirtilen haklı sebeplerle iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatına hak kazanır. Örnek haklı nedenler:
Ücretin eksik veya hiç ödenmemesi
İşçinin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atacak koşullar
İşverenin hakaret, mobbing veya kötü muamelede bulunması
Emsal Yargıtay Kararı
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2021/4789 E., 2021/7453 K. sayılı kararında:
“İşveren tarafından iş akdinin haksız şekilde feshedildiği, davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazandığı, tanık beyanları ve dosya kapsamından anlaşılmıştır.” denilerek işçinin tazminat talebi kabul edilmiştir.
Güvenilir Kaynaklar
Pratik Öneri
Eğer kıdem veya ihbar tazminatına ilişkin bir mağduriyet yaşıyorsanız, hak kaybına uğramamak için bir iş hukuku avukatından profesyonel destek alın.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Kıdem tazminatı için minimum çalışma süresi nedir?
En az 1 yıl aynı işverene bağlı çalışma şartı aranır.
2. İhbar süresi nedir?
Çalışma süresine göre 2 ila 8 hafta arasında değişir.
3. Kendi isteğiyle işten ayrılan kıdem tazminatı alabilir mi?
Genel olarak alamaz; ancak haklı bir neden varsa alabilir.
4. Tazminat davası açma süresi nedir?
Fesih tarihinden itibaren 5 yıl.
5. Emeklilikte kıdem tazminatı alınabilir mi?
Evet, emekli olan işçi kıdem tazminatına hak kazanır.